آی آراز بیر دالغا وور دریا کیمی طوفان ائله...!
شیدا و حسرتی که بر دل داشت
حمید قدسی آذر
استاد شیدا از شاعران و نویسندگان برجسته آذربایجان در دوران معاصر است که با سرودن شعری زیبا عمق تأسف و اندوه مردم آذربایجان از جنگ‌های ایران و روس و عهدنامه‌های فاجعه‌بار گلستان و ترکمانچای را به زیباترین شکل بیان کرده و پاسخی شیوا به برخی جریانات تجزیه طلب دهد.
استاد یحیی شیدا به سال 1303 در تبریز چشم به جهان گشود. در اوان جوانی در محضر یکی از شاعران مذهبی شهر تبریز معروف به مولانا یتیم (پدر مرحوم استاد عابد تبریزی) به فراگیری فنون شعر و پرورش ذوق و قریحه خویش پرداخت. فعالیت شیدا به حوزه شعر محدود نماند و به فعالیت‌های مطبوعاتی، داستان‌نویسی و... نیز روی آورد. در ایام اشغال آذربایجان توسط قوای شوروی (سال‌های1320 تا 1325) و تسلط فرقه دمکرات بر آذربایجان، شیدا در محفل ادبی وابسته به این فرقه نیز چندین جلسه شرکت کرد، اما با مشاهده وابستگی این فرقه به بیگانگان، ارتباط خود را با آن قطع کرد و علیه بیگانه‌گرایان نیز به فعالیت پرداخت.
یحیی شیدا در مبارزه برای ملی شدن صنعت نفت ایران، از فعال‌ترین چهره‌های سیاسی آذربایجان بود و به همین دلیل نیز بعد از سقوط مصدق تحت تعقیب قرار گرفت و به همراه برخی از مبارزان به تهران و اصفهان فرار کرد و مدت‌ها با وضعی سخت و به‌صورت ناشناس در اصفهان زندگی کرد.
شیدا بعد از بازگشت از اصفهان دستگیر و مدتی نیز در تبریز زندانی شد. وی بعد از آزادی از زندان نیز به فعالیت‌های ادبی و سیاسی خود به‌صورت مستقل و بدون هرگونه وابستگی به گروه‌ها و جریان‌های سیاسی ادامه داد و در این مسیر نیز بارها از جانب ساواک احضار و تحت بازجویی قرار گرفت.
شیدا در فعالیت‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی نیز حضور داشت و یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های وی سرودن شعرهای انقلابی درباره حماسه‌های ملی قیام 29 بهمن تبریز، پیروزی انقلاب در 22 بهمن و... بود.
این شاعر و نویسنده و روزنامه‌نگار توانای آذربایجان بعد از 60 سال کوشش در عرصه فرهنگ، 28 مهرماه 1390 در منزل خویش در شهر تبریز دار فانی را وداع گفت.
یحیی شیدا از شاعرانی بود که همواره از جدایی 17 شهر قفقاز از ایران، احساس اندوه و رنج داشت و در همایش ادبی "حسرت" و همایش ادبی "هجران" که با حضور شاعرانی از 17 شهر ایران (به یاد 17 شهر قفقاز) در سال 1379 در تبریز برگزار شد، حضور فعال داشته و عضو هیئت علمی آن بود و به مناسبت همین همایش شعر معروف خود را سرود :
آی آراز! بیر دالغا وور، دریا کیمی طوفان ائله ...
این شعر حماسی استاد شیدا، نحوه نگاه شاعر برجسته کشورمان به جنگ‌های ایران و روس و عهدنامه‌های فاجعه‌بار گلستان و ترکمانچای و عمق تأسف و اندوه شاعر از این ماجرا را توصیف می‌کند و پاسخی است محکم به برخی شبهاتی که جریانات وابسته به بیگانه سعی در القای آن دارند.
آی آراز! بیر دالغا وور، دریا کیمی طوفان ائله
ظالمین ییخ قصرینی، اؤز باشینا ویران ائله
زوره محکوم ائیله‌ییب، ایندی طبیعت بیزلری
زور دئیه‌ن جلّاد ایله، بیزلر آرا دیوان ائله
بیر هجوم ایله داغیت، شیطانلارین کاشانه‌سین
او فساد و فتنه قصرین، خاک‌له یکسان ائله
وئرمه امکان بوندان آرتیق هر شرف‌سیز انسانا
آز بو یولسوز کسلری، دل مولکونه سلطان ائله
تؤکدو ناحق، سئل کیمی، بیهوده قارداشلار قانین
کئچمیشی سال خاطیره، بیر قانه یوز مین قان ائله
سو ده‌ییل سندن آخان، قانه دؤنن گؤزیاشی دیر
بو اَسَف احوالی گؤر، طوفان قوپار، عیصیان ائله
بیربیریندن، سن بو قان قارداشلارین سالدین اوزاق
گل بو سرگردانلارین، هر موشگولون آسان ائله
بیر قیلیج تک اورتادان کسدین محبّت رشته‌سین
آز بو مئیداندا شرارت مرکبین جولان ائله
قاضی اول، انصافه گل ، حکم زامان وئر تازه‌‌دن
غصب اولان تورپاقلاری، وابستة ایران ائله
کؤکله‌مه هجران سازین، دل سوزونو آرتیرما چوخ
وصلدن سال صحبتی، گل چارة هجران ائله
قارداشی قارداشا چاتدیر، جانی هجراندان قوتار
بو آغیر بیر خسته‌لیک‌دیر، خسته‌یه درمان ائله
نه «شمالی» نه «جنوبی»؟ آت بو چیرکین سؤزلری
مولک ایران دیر تماماً، دونیایا اعلان ائله
لعنت او شاهه کی، وئردی باده ملک ایرانی
یاده سالدیقجا او شاهی، لعن ائله، افغان ائله
فتحعلی‌شاه ائیله‌دی، فاحش خیانت ایرانا
سنده خدمت گؤستریب، نقصانلاری جبران ائله
تورکمن‌چای پیمانی، بیر ننگ دیر تاریخده
عورضه‌سیز شاهین ایشین دونیالره اعلان ائله
کئچدی اون‌یئددی شَهَر روسیه‌نین چنگالینا
بو جنایاتی گتیر یاده، بوگون عنوان ائله
گولستان پیمانی‌دا سیندیردی ایرانین بئلین
بو ایشه باعث‌لره، یارب اؤزون دیوان ائله
گل گتیر بو میلّته آزاده‌لیک فرمانینی
ملک ایرانی صفاده روضة رضوان ائله
تهمت و تحقیر اوخو، هر سمتیدن یاغماقدادیر
سینه‌وی بیر داغ کیمی، بو اوخلارا قالخان ائله
یا اؤزون چک بیر کناره، غصب اولان مرزی گؤتور
یا ایکی روحو سازاشدیر، دل‌لری شادان ائله
«شیدا» نین دائیم فراق یاردان آغلار گؤزو
گؤستر او شوخون جمالین، گول کیمی خندان ائله.
