پیرامون راه اندازی بنیاد ملی فرهنگ و هنر آذربایجان
محمد حقیقت شعار
عده ای با بی توجهی نسبت به موضوع اقوام، در عمل در راستای تضعیف فرهنگ ایرانی قدم برمی دارند و در سوی دیگر عده ای که مدعی دفاع از حقوق اقوام هستند کینه ها و خواسته های سیاسی خویش را پیش می برند و در عمل موجب تضعیف فرهنگ قوم خود می شوند و در این میان حقوق و مطالبات به حق مردم است که زیر پای آنان لگدمال می شود.
ایران اسلامی جغرافیایی است مرکب از اقوام متعدد و فرهنگ ها و آداب و رسوم متنوع و فرهنگ ایرانی اسلامی حاصل پویایی و بالندگی و در عین حال همگرایی و درهم آمیختگی این فرهنگ های قومی در طول تاریخی پر فراز و نشیب است. شاید اصلی ترین دلیل حفظ هویت و فرهنگ ایرانی با وجود تاخت و تازهای صورت گرفته در دوره های مختلف تاریخی همین رشد و ترقی فرهنگ های قومی بوده است که به دلیل جوهره مشترک دینی و همگرایی، توانسته اند هویت و فرهنگی ملی و بسیط را ساخته و پرداخته نمایند.
حفظ پویایی و بالندگی این فرهنگ های قومی اقدامی ضروری جهت حفظ فرهنگ ایرانی اسلامی می باشد و چنانچه توجه کافی بدان صورت نگیرد قطعا کشور را دچار مشکل خواهد کرد. کما اینکه بررسی اقدامات دوره پهلوی نشان می دهد که آنان با اتخاذ رویکردهای غلط ملی گرایانه در راستای برساختن هویت و فرهنگی ملی بدون در نظر گرفتن دین اسلام و تشیع به عنوان اثرگذارترین مولفه بر هویت و فرهنگ ایرانی و تضعیف فرهنگ های قومی، در نهایت تیشه به ریشه خود زدند و اصلی ترین ضربه را بر پیکره هویت و فرهنگ ملی وارد کردند.
در شرایط فعلی نیز شاهد هستیم که عده ای با بی توجهی نسبت به موضوع اقوام، در عمل در راستای تضعیف فرهنگ ایرانی قدم برمی دارند و در سوی دیگر عده ای که مدعی دفاع از حقوق اقوام هستند کینه ها و خواسته های سیاسی خویش را پیش می برند و در عمل موجب تضعیف فرهنگ قوم خود می شوند و در این میان حقوق و مطالبات به حق مردم است که زیر پای آنان لگدمال می شود.
با توجه به آنچه گفته شد خلاء وجود مرکزی تخصصی جهت حفظ و حراست از فرهنگ های اقوام ایرانی به صورت جدی احساس می شود، مرکزی که متولی سامان دادن به موضوعات متعدد و متنوع فرهنگی و اجتماعی در این زمینه باشد. موضوعی که با تیزبینی شخص رئیس جمهور، دکتر حسن روحانی به عنوان یکی از نیازهای اقوام کشور و خصوصا مردم آذربایجان تشخیص داده شد و وی در همین راستا تشکیل فرهنگستان زبان ترکی آذری را در جریان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری به مردم آذربایجان وعده داد. امری که توسط نماینده دولت در استان هم از همان ابتدا بصورت جدی مطرح شد و موجبات امیدواری مردم نسبت به سامان دادن به موضوع هویت و فرهنگ آذربایجان را فراهم نمود.
در ماههای اخیر نیز این موضوع توسط مسئولین مختلف کشوری و استانی پیگیری شده است و امید آن می رود که بزودی شاهد نتایج آن باشیم. البته باید ذکر شود که در اظهارات اخیر مسئولین بجای فرهنگستان زبان ترکی آذری از تشکیل بنیاد ملی فرهنگ و هنر آذربایجان صحبت به میان آمده است که همین امر هم می تواند موضوعی مطلوب باشد. چرا که ما بر سر اسم این مرکز با کسی دعوا نداریم و مهم، اصل راه اندازی چنین مرکزی می باشد. لکن رعایت برخی نکات برای حصول به نتیجه مطلوب این بنیاد ضروری است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می گردد.
رابطه این بنیاد با مجامع علمی و دانشگاهی، موضوعی است که نیاز به تبیین دقیق دارد. به عنوان مثال قرار است مرجع و متولی تدوین و ارائه تاریخ آذربایجان گروههای تاریخ دانشگاههای منطقه و اعضای هیئت علمی آنان باشند و یا بنیاد مذکور؟ این سوال در سایر زمینه ها مانند هنر، معماری، زبان، ادبیات، موسیقی و ... نیز مطرح است. مسئولین امر باید به این سوال پاسخ دهند که چنانچه در موضوعات فوق الذکر از طرف گروهها و اعضای هیئت علمی تخصصی دانشگاهها و بنیاد مد نظر دو نظر متفاوت و بلکه متضاد ارائه شود کدام یک مرجع و مورد پذیرش خواهند بود؟ آیا قرار است پس از راه اندازی بنیاد هر روزی شاهد اختلافات بیشتر و جدی تری در خصوص مسائل مربوط داشته باشیم؟
می بایست از نفوذ جریانهای سیاسی به صورت جدی جلوگیری شود که در این صورت این بنیاد به جای سامان دادن به موضوع تخصصی خود به محلی جهت میتینگ های سیاسی و تبلیغاتی جریانات تبدیل خواهد شد و لطمه ای جبران ناپذیر بر فرهنگ و هویت آذربایجان وارد خواهد ساخت.
با توجه به نکته فوق الذکر، باید از وابستگی این بنیاد به دولتها پرهیز کرد. نگاهی به سیاستها و عملکرد دولتهای مختلف در 35 سال گذشته نشان می دهد که هر دولت رویه ای خاص برای خود در حوزه اقوام اتخاذ کرده است و بیم آن می رود که اگر این بنیاد وابسته به دولت باشد با تغییر قدرت سیاسی، تغییرات اساسی در سیاست ها و رویه های آن ایجاد شود که این امر به هیچ وجه مناسب بنیادی نیست که بدیهی ترین مساله برای آن، استمرار در سیاست ها و برنامه های اصولی می باشد. بنابراین به نظر می رسد آنچه که در شرایط فعلی مبنی بر ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یا هر مقام دولتی دیگر بر این بنیاد مطرح شده است به صلاح امر نیست. باید چاره ای اندیشیده شود که این بنیاد ضمن بهره مندی از توان و امکانات دولتی، در آمد و شد دولت ها دچار تغییرات نشود.
نکته آخر اینکه می بایست بصورت جدی از ورود چهره ها و گروههای قوم گرا و تجزیه طلب در این بنیاد جلوگیری شود. بصورت صریح و در یک جمله می توان گفت که حضور این جریان در بنیاد مدنظر، نقض غرض تشکیل آن است. متاسفانه برخی اخبار واصله از روند راه اندازی بنیاد حکایت دارد از حضور برخی چهره های این جریان که توجه و دقت بیشتر مسئولین راه اندازی بنیاد را می طلبد.
امید است مسئولین کشور و استان که به درستی توانسته اند یکی از نیازهای فرهنگی منطقه را تشخیص دهند با رعایت نکات فوق و بهره مندی از مشورت اساتید و صاحب نظران، اقدامی موثر و ماندگار از خود بر جای گذارند.
